Η Ιόλη είναι 9 χρονών και ζεί στην Αγγλία. Όταν ήταν στο νηπιαγωγείο η δασκάλα της ανακοίνωσε στην τάξη ότι επρόκειτο να παντρευτεί. Τα παιδιά της τάξης ρώτησαν με ενθουσιασμό πώς λένε το αγόρι που θα παντρευόταν και τότε εκείνη τους είπε ότι δεν ήταν αγόρι αλλά… κορίτσι. Λίγα χρόνια αργότερα ο μπαμπάς της τής έκανε δώρο ένα βιβλίο με τίτλο ‘Goodnight Stories for Rebel Girls’. Ένα βιβλίο best-seller με ιστορίες διάσημων γυναικών που με το ταλέντο, το θάρρος και την επιμονή τους κατάφεραν να πετύχουν θαυμαστά επιτεύγματα παρά τις αντιξοότητες του κοινωνικού τους περιβάλλοντος. Στο βιβλίο αυτό δίπλα στις ιστορίες της Marie Curie, Amelia Earhart και Frida Kahlo (και πολλών άλλων), βρίσκεται και η ιστορία ενός αγοριού στην Αμερική, του Coy Mathis, που κάποια στιγμή, ενώ βρισκόταν στο δημοτικό, ανακοίνωσε στους γονείς του ότι δεν ήθελε πια να είναι αγόρι, ότι αισθανόταν περισσότερο κορίτσι και θα ήθελε όλοι να του συμπεριφέρονται ως κορίτσι. Οι γονείς του το αποδέχτηκαν, ενώ οι δικαστικές αρχές της πολιτείας όπου ζούσε απεφάνθησαν ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιεί στο σχολείο τις τουαλέτες των κοριτσιών αναγνωρίζοντας έτσι το δικαίωμά του στην επιλογή φύλου ανεξαρτήτως βιολογικών και ανατομικών χαρακτηριστικών. Έτσι η Ιόλη έμαθε στην ηλικία των 8 τί σημαίνει transgender (‘διεμφυλικός’ στα Ελληνικά). Συζητώντας με τον μπαμπά της όμως είχε μερικές απορίες: ‘Μπαμπά, αφού ο Coy αισθάνεται κορίτσι θα παντρευτεί ένα αγόρι; Και αν παντρευτεί ένα αγόρι πώς θα μπορούν να κάνουν παιδιά; Και εάν κάνουν παιδιά, ποιός θα είναι ο μπαμπάς και ποιά η μαμά;’.
Ιστορίες σαν αυτή είμαι σίγουρος ότι είναι οικείες σε πολλούς γονείς και στα παιδιά τους, που ζούν στις χώρες του ‘πολιτισμένου’ δυτικού κόσμου. Η πραγματικότητα σχετικά με τα φύλα φαίνεται να αλλάζει στα σοβαρά. Μέχρι σήμερα υπήρχαν τα δύο φύλα, άνδρας και γυναίκα, και το ‘τρίτο’ φύλο βρισκόταν είτε στο περιθώριο είτε στην ‘πρωτοπορία’ αλλά λίγο απασχολούσε τη ζωή της πλειοψηφίας των ζευγαριών, που είναι ετεροφυλόφιλα, και των παιδιών τους. Τώρα όμως οι φωνές που υποστηρίζουν το δικαίωμα των ανθρώπων να αυτοπροσδιορίζουν το φύλο τους αγνοώντας τα φυσικά τους χαρακτηριστικά πληθαίνουν. Και δεν είναι πλέον μόνο φωνές, αλλά ολόκληροι θεσμοί έρχονται να πάρουν θέση ή ακόμα και να νομοθετήσουν επ’αυτού. Η Αγγλικανική εκκλησία επί παραδείγματι έναν μήνα πρίν ‘ενθάρρυνε’ τους δασκάλους της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να βοηθούν τα παιδιά να ‘πειραματίζονται’ με τους ‘διαφορετικούς χιτώνες της ταυτότητας’ (‘the many cloaks of identity’) των φύλων, να μην ακολουθούν κοινωνικά στερεότυπα που θέλουν τα κορίτσια να φορούν φορέματα, τιάρες και τακούνια και τα αγόρια κάπες super heroes και κράνη πυροσβεστών, αλλά αντιθέτως να ανακαλύψουν ποιοί πραγματικά είναι χωρίς να ντρέπονται ή να εκφοβίζονται για αυτό. Στο πνεύμα αυτό της ελευθερίας ή ελευθεριότητας, η Αγγλικανική εκκλησία ανέφερε ότι τα παιδιά του νηπιαγωγείου και δημοτικού είναι στην κατάλληλη ηλικία για να δοκιμάσουν τί τους ταιριάζει και δεν θα πρέπει να μπαίνει η ταμπέλα ‘αγόρι’ ή ‘κορίτσι’ τόσο νωρίς, ούτε να περιμένει κανείς σ’αυτήν την ηλικία να έχουν τα παιδιά μια σταθερή επιλογή όσον αφορά στο φύλο τους, η οποία θα τους ακολουθεί σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Πρόσφατα μάλιστα ένας δάσκαλος δημοτικού στο Oxfordshire στην Αγγλία κλήθηκε να απολογηθεί ‘κατηγορούμενος’ ότι διέπραξε πειθαρχικό παράπτωμα επειδή απεκάλεσε ‘κορίτσι’ ένα παιδί που είχε γεννηθεί με θηλυκά βιολογικά χαρακτηριστικά… Αλλά και στην Ελλάδα πρόσφατα η κυβέρνηση έφερε προς ψήφιση και η πλεοψηφία της Βουλής ενέκρινε το νομοσχέδιο για την ταυτότητα του φύλου κατοχυρώνοντας νομικά το δικαίωμα των ανηλίκων να μπορούν να προσδιορίσουν το φύλο τους βάσει της επιθυμίας και των ‘αναγκών’ τους.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οφείλω να ομολογήσω ότι δεν είναι μόνο τα παιδιά που μένουν έκπληκτα με αυτά που ακούν και βλέπουν αλλά και οι ενήλικοι, και ίσως ακόμη περισσότερο αυτοί… Παρακολουθώντας ένα talk show στην τηλεόραση πρόσφατα διαπίστωσα ότι υπάρχει μια κατηγορία συνανθρώπων μας που αυτοπροσδιορίζονται ως non-binary (ειλικρινά δεν ξέρω την δόκιμη Ελληνική μετάφραση). Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι δεν αισθάνονται ούτε άνδρες ούτε γυναίκες και δεν είναι κατ’ανάγκη ούτε ομοφυλόφιλοι ή αμφιφυλόφιλοι (τουλάχιστον δεν αυτοαποκαλούνται έτσι, ανεξαρτήτως σεξουαλικών επιθυμιών) ούτε φυσικά transgender ή transsexual (αφού δεν έχουν φύλο προτίμησης). Κανένα από τα γνωστά έως τώρα φύλα δεν τους ‘εκφράζει’ απολύτως. Μάλιστα όταν τους απευθύνουν οι άλλοι το λόγο δεν θέλουν να χρησιμοποιούνται οι προσωπικές αντωνυμίες ‘αυτός’ ή ‘αυτή’, ‘δικό του’ ή ‘δικό της’ αλλά ‘αυτοί’ και ‘δικό τους’, ακόμα κι αν πρόκειται για ένα και όχι πολλά πρόσωπα. Αρχίζει ξαφνικά η γλώσσα μας να ανεπαρκεί να περιγράψει με ακρίβεια όλες αυτές τις ‘παραλλαγές’ των φύλων και προτιμήσεων και πρέπει να επινοήσουμε καινούριους όρους και ορισμούς, για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε. Και φυσικά, αρχίζουν να ανακύπτουν και πρακτικά ζητήματα, όπως πχ σε ποιές τουαλέτες θα πηγαίνει ένας transgender ή non-binary άνθρωπος σε έναν δημόσιο χώρο και σε ποιόν θάλαμο θα νοσηλεύεται σε ένα νοσοκομείο ή θα κρατείται σε μια φυλακή; Πρέπει να αλλάξουμε τις δομές που έχουν σχεδιαστεί με βάση το δυϊσμό των φύλων διαμέσου δεκαετιών προκειμένου να προστατεύσουμε τα ‘δικαιωμάτα’ έστω και μιας μειοψηφίας συνανθρώπων μας; Ή θα πρέπει να πρυτανεύσει η ‘κοινή λογική’ και να μην διαταράξουμε τη δομή της παραδοσιακής οικογένειας και ένα κοινωνικό μοντέλο αιώνων που εξυπηρέτησε, και με το παραπάνω, μέχρι σήμερα τη διαιώνιση του είδους (τώρα πια φτάσαμε να ανησυχούμε ότι έχουμε αρχίσει να μαζευόμαστε πολλοί στον πλανήτη…); Και πόσοι πραγματικά είναι οι άνθρωποι που αισθάνονται ξένοι στο βιολογικό τους φύλο; Eκτιμήσεις στην Αμερική μιλάνε για 700,000 ανθρώπους αλλά με βεβαιότητα είναι πολλοί περισσότεροι, αφού μόλις πρόσφατα οι άνθρωποι άρχισαν να εκφράζονται ανοιχτά για το ζήτημα αυτό. Επιπλέον, πιστεύουμε στον ‘πολιτισμένο’ κόσμο ότι η αξία και μιας μόνης ανθρώπινης ζωής, της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, είναι η υπέρτατη αξία, άρα έχει πραγματικά σημασία πόσοι είναι; Ακόμη κι ένας να ήταν μήπως θα όφειλε η πολιτεία να τον σεβαστεί εμπράκτως; Επίσης, έχει ένα ανήλικο παιδί την ωριμότητα να επιλέξει το φύλο του; Μήπως ορισμένα παιδιά οδηγηθούν σε πρόωρες αποφάσεις και μη αναστρέψιμες επεμβάσεις με τεράστιο αντίκτυπο στην μετέπειτα ζωή τους; Και μήπως η ‘ρευστότητα’ των φύλων γίνει μόδα και κυριάρχη τάση παρά έκφραση αληθινής ανάγκης, ειδικά μεταξύ των εφήβων;
Τα ερωτήματα είναι πολλά και οι απαντήσεις όχι πάντοτε εύκολες. Για ορισμένους όμως, όπως για παράδειγμα για την Ελλαδική εκκλησία, τα πράγματα φαίνονται να είναι ‘ξεκάθαρα’. Η πρόσφατη ανακοίνωση της ιεραρχίας για το νομοσχέδιο περί της ταυτότητας των φύλων αναφέρει ότι ‘προκαλεί το αίσθημα της κοινωνίας, τορπιλίζει τον ιερό θεσμό της οικογένειας, έρχεται σε αντίθεση με τα χρηστά ήθη και την κοινή λογική και καταστρέφει τον άνθρωπο’. Αλήθεια αναρωτιέμαι γιατί; Γιατί η εκκλησία έχει πρόβλημα με το πώς αυτοπροσδιορίζει κανείς το φύλο του; Το ιδανικό της πίστης της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας δεν είναι η αφυλία; O Aπόστολος Παύλος το λέει νομίζω καθαρά. Όταν λέει ‘οὐκ ἔνι ἄρσεν καί θῆλυ· πάντες γάρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ’, έχω την εντύπωση ότι το λέει κυριολεκτικώς και όχι με ‘φεμινιστική διάθεση’. Νομίζω ότι δεν εννοεί ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα (τα ατομικά δικαιώματα είναι πολύ μεταγενέστερη εφεύρεση/κατάκτηση) αλλά εννοεί αυτό ακριβώς που λέει. Μπροστά στο Χριστό δεν υπάρχουν φύλα, όλοι είμαστε ένα. Αυτός είναι νομίζω κι ένας από τους λόγους όπου η αγαμία προβάλεται ως ιδανικό και επιβραβεύεται τόσο στην Καθολική εκκλησία, όπου όλοι οι ιερείς οφείλουν να είναι άγαμοι, όσο και στην Ορθόδοξη, όπου στα ύπατα ιερατικά αξιώματα ανέρχονται αποκλειστικώς μοναχοί. Και αυτό, όπως λένε οι Πατέρες, παραπέμπει ευθέως στον πρώτο Αδάμ, δηλαδή στον Αδάμ προ της πτώσης, εκεί όπου δεν υπήρχε η σεξουαλική επιθυμία και η αιδώς που την ακολούθησε μετά το προπατορικό αμάρτημα. Και ακόμα οι Πατέρες μιλούνε για ‘άρνηση και νέκρωση της ανθρώπινης φύσης μας’. Αγαμία σημαίνει εν πολλοίς αφυλία. Γιατί ποιά χαρακτηριστικά προσδιορίζουν το φύλο; Ο τύπος της σεξουλικής συνεύρεσης είναι αναμφίβολα ένα από αυτά. Τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου επίσης. Αν αναλογιστούμε τους μοναχούς/μοναχές, η αγαμία αποτελεί προαπαιτούμενο, αλλά ακόμη και όσον αφορά στην εμφάνιση τους, γίνεται προφανές ότι προσπαθούν να καλύψουν τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου τους, μιας και το πρότυπό τους είναι οι άγγελοι που φυσικά δεν είναι ούτε αρσενικοί ούτε θηλυκοί. Αναρωτιέμαι εάν η Αγγλικανική εκκλησία είναι πιο ‘αυθεντική’ στο σημείο αυτό, όταν τονίζει ότι όλοι, ανεξαιρέτως φύλου ή άλλης προτίμησης, είμαστε ένα μπροστά στον Θεό, μολονότι, έχω τις αμφιβολίες μου εάν αυτό το κάνει από γνήσια προσκόληση στα χριστιανικά πιστεύω ή αποτελεί μιαν ακόμη προσπάθεια να γίνει δημοφιλής και να φανεί ‘φιλελεύθερη’, ακολουθώντας το ρεύμα της εποχής.
Η Ορθόδοξη εκκλησία φυσικά αποδέχεται το γάμο και τον θεωρεί ‘μυστήριο μέγα’, αλλά δίνει την εντύπωση ότι αποτελεί για αυτήν μια παραχώρηση στο ανθρώπινο είδος προκειμένου να διαιωνιστεί. Ίσως εκεί να εδράζεται και η βαθειά αντίθεση της στην ομοφυλοφιλία. Δεν είναι ίσως τόσο η σεξουαλική ανατομία μια ομοφυλοφιλικής συνεύρεσης ούτε η επιλογή πολλαπλών ερωτικών συντρόφων (που ίσως περισσότερο για κοινωνικούς λόγους συνέβαινε/συμβαίνει σε ομοφυλόφιλα άτομα) που την καθιστά ‘ηθικώς απαράδεκτη’. Είναι νομίζω περισσότερο το ότι δεν οδηγεί σε τεκνοποιία και επομένως δεν υπάρχει καμμιά ‘δικαιολογία’ προκειμένου να γίνει αποδεκτή. Καταλαβαίνω απολύτως ότι οι ιεράρχες της Εκκλησίας μπορούν να έχουν σοβαρές ανησυχίες για τις διαφαινόμενες αλλαγές και έχουν κάθε δικαίωμα, όπως άλλωστε όλοι μας, να διατυπώσουν τις απόψεις τους. Η Εκκλησία μπορεί αναμφίβολα να εκφράζει κοινωνιολογικές απόψεις, όμως εξίσου σημαντικό είναι να μην αγνοεί τον μεταφυσικό της άξονα. Αντί να χρησιμοποιεί μια κατά τη γνώμη μου οπισθοδρομική φρασεολογία σ’ έναν κόσμο που είτε το θέλουμε είτε όχι μεταβάλεται ταχύτατα, θα μπορούσε να δείξει έναν πραγματικά ‘άλλο’ δρόμο. Όχι για να φανεί μοντέρνα, αλλά για να παραμείνει γνήσια στην πίστη της. Εδώ το σημαντικό δεν είναι η ‘διαμάχη’ των φύλων για τους πιστεύοντες· άλλα είναι τα σημαντικά κι αλλού βρίσκεται το κέντρο. Η πολιτεία οφείλει να νομοθετεί βάσει των τρεχουσών κοινωνικών αξιών αντιπροσωπεύοντας το ‘κοινό αίσθημα’, η Εκκλησία όμως οφείλει να έχει το βλέμμα εστιασμένο στο Επέκεινα. Θα ήταν ωραίο εάν η Εκκλησία μπορούσε να αλλάξει το θέμα της συζήτησης/διαμάχης και να μιλήσει αυτήν την άλλη γλώσσα. Ίσως όμως κι αυτοί οι ίδιοι οι ιεράρχες της-ή καποιοι εξ’αυτών, για να μην τους αδικώ-να μην πιστεύουν πραγματικά σ’αυτήν την άλλη θεώρηση…
Το μικρό αυτό κείμενο επιχειρεί να εκφράσει τις απορίες και τα ερωτήματα που γεννιούνται σε όλους όσους ζούν στις δυτικές κοινωνίες, μέσα σε ένα περιβάλλον που τείνει να αλλάξει. Σε αυτά τα ερωτήματα ο γράφων στέκει αμήχανος και συχνά μπερδεμένος. Οι απαντήσεις είναι δύσκολες. Για τα παιδιά μας όμως ίσως να μην είναι. Μεγαλώνουν σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο από αυτόν της δικής μας νεότητας και είμαι σίγουρος ότι θα μάθουν να σκέφτονται διαφορετικά από εμάς. Και όσο κι αν μας τρομάζει αυτό, ο τρόμος του μη οικείου, μέσα μου πιστεύω (και ελπίζω) ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν καλύτερο και ανεκτικότερο κόσμο στο μέλλον.
Η παράσταση είναι από κρατήρα του 5ου πΧ αιώνα ο οποίος βρίσκεται στην Bibliothèque Nationale στο Παρίσι. Απεικονίζει τον Οδυσσέα καθισμένο ανάμεσα σε δύο συντρόφους του, τον Ευρύλοχο και τον Περιμήδη (μόνο ο Ευρύλοχος φαίνεται εδώ), να ακούει προσεκτικά τον χρησμό του μάντη Τειρεσία (το κεφάλι κάτω αριστερά) μετά την κάθοδό του στον Άδη (Οδύσσεια, ραψωδία λ’). Ο Τειρεσίας σύμφωνα με μιαν εκδοχή του μύθου βαδίζοντας στον Κιθαιρώνα, όπου είχε πάει για κυνήγι, παρατήρησε δυο φίδια που ζευγάρωναν. Όταν αυτά τού επιτέθηκαν χτύπησε το θηλυκό με το ραβδί του και το σκότωσε. Τότε μεταμορφώθηκε σε γυναίκα και έγινε διάσημη εταίρα. Επτά χρόνια αργότερα περνώντας απο το ίδιο μέρος συνέβη το ίδιο περιστατικό και τότε σκότωσε το αρσενικό φίδι, οπότε και ξαναέγινε άνδρας. Όταν αργότερα ο Δίας και η Ήρα διαφωνούσαν για το ποιός-ο άνδρας ή η γυναίκα-απολαμβάνει περισσότερο την ερωτική πράξη (υποστηρίζοντας ο καθένας ότι την απολαμβάνει περισσότερο το αντίθετο φύλο), αποφάσισαν να ρωτήσουν τον Τειρεσία που είχε την εμπειρία και των δυο φύλων. Τότε ο Τειρεσίας είπε: ‘εάν διαιρέσουμε την ηδονή σε μέρη δέκα, ένα θα έπαιρνε ο άνδρας και εννιά η γυναίκα’. Η Ήρα εξοργισμένη με την ήττα της τύφλωσε τον Τειρεσία και ο Δίας για να τον εξευμενίσει τού χάρισε την αίσθηση να προβλέπει τα μελλούμενα, μετατρέποντάς τον έτσι σε έναν από τους διασημότερους μάντεις της αρχαιότητας. Φαίνεται ότι οι αρχαίοι ήταν πιο ‘άνετοι’ από εμάς με τις μεταβολές των φύλων…(πηγή: Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών)
The Web Sphinx 