Αντιλαβές: Εκπτωτοι άγγελοι

‘Ἄγγελοι μετὰ Ποιμένων δοξολογοῦσι’

Pωμανός ο Μελωδός

Λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα τί πιο επίκαιρο από έναν λόγο περί αγγέλων με αφορμή δυο παλαιότερες σημαντικές ταινίες. Η πρώτη είναι το Wings of Desire του Wim Wenders από το 1987. Πάνω από ένα διχοτομημένο από το τείχος Βερολίνο ίπτανται δύο άγγελοι που ακολουθούν τις ζώες και τις σκέψεις των κατοίκων του χωρίς όμως οι τελευταίοι να μπορούν να τούς αντιληφθούν γύρω τους. Μόνο τα παιδιά διαθέτουν αυτό το χάρισμα…Ο κόσμος μέσα από τα μάτια των αγγέλων αποτυπώνεται μαυρόασπρος· όταν όμως εμφανίζεται μέσα από τα μάτια των ανθρώπων αποκτάει χρώμα. Ένας από τους δυο αγγέλους, ο Damiel, θα ερωτευθεί μια μοναχική και εσωστρεφή ακροβάτη του τσίρκου και θα πάρει την απόφαση να εγκαταλείψει τους ουρανούς, να απεκδυθεί την αιωνιότητά του και να γίνει θνητός, να κατέβει στη γη και να ζήσει με τους ανθρώπους. Οι δυσκολίες, οι μαύρες σκέψεις, η αποξένωση, η εγκατάλειψη, η ανασφάλεια που ‘ακούει’ στις σκέψεις των ανθρώπων γύρω του δεν τόν αποθαρρύνουν. Ο έρωτας είναι πιο δυνατός. Όταν θα βρεθεί θνητός μεταξύ θνητών στην μεγάλη πόλη, η έκπληξη του για όλα όσα ανακαλύπτει για πρώτη φορά είναι μεγάλη. Ανακαλύπτει ότι έχει αίμα μέσα του και μπορεί να ματώνει, ανακαλύπτει τις γεύσεις και τις μυρουδιές αυτού του κόσμου, ανακαλύπτει το χρώμα και τις αποχρώσεις του, ανακαλύπτει την μουσική μέσα από μια συναυλία των Nick Cave & the Bad Seeds, ανακαλύπτει τί σημαίνει να ερωτεύεσαι και να αγγίζεις το σώμα ενός άλλου ανθρώπου. Κι όλα αυτά τα ανακαλύπτει με την αθωότητα ενός παιδιού που βλέπει τα πάντα γύρω του για πρώτη φορά κι ενθουσιάζεται. Σίγουρα για τον Damiel η επίγεια ζωή, όσες ζοφερές πτυχές κι αν έχει, αξίζει περισσότερο κι απ’αυτήν ακόμη την αιωνιότητα, αρκεί να τήν ανακαλύψουμε σαν βρέφη ξανά από την αρχή.

Η δεύτερη ταινία είναι το κλασικό πλέον It’s a wonderful life του Frank Capra από το μακρινό 1946. Μια ταινία που είναι πλέον συνώνυμη με την γιορτή των Χριστουγέννων για τις περισσότερες δυτικές κοινωνίες. Ένας νέος, ο George Bailey, ζεί σε μια μικρή κι ασήμαντη πόλη της Αμερικής και ξεκινάει τη ζωή του με χίλια όνειρα· όνειρα να φύγει από την μικρή κοινωνία που τόν κάνει να ασφυκτιά και να κατακτήσει τον κόσμο. Όμως δυστυχώς για εκείνον η ζωή τα φέρνει έτσι ώστε τελικώς να μείνει στην μικρή του πόλη, να κληρονομήσει την ταπεινή οικογενειακή επιχείρηση και να παλεύει ενάντια στον άπληστο μεγαλοεπιχειρηματία της περιοχής που μοναδικό στόχο του έχει να αγοράσει τους πάντες και τα πάντα. Μια παραμονή Χριστουγέννων σε απόγνωση, εξαιτίας ενός σημαντικού ποσού χρημάτων που έχει χαθεί, ο George φθάνει στα πρόθυρα της αυτοχειρίας. Την στιγμή που εύχεται να μην είχε γεννηθεί ποτέ, ένας ‘έκπτωτος’ άγγελος θα έρθει κοντά του για να τού δείξει πως θα ήταν η ζωή των ανθρώπων γύρω του εάν αυτός δεν είχε υπάρξει. Εάν πχ δεν είχε σώσει από πνιγμό τον αδελφό του, όταν μικροί παίζαν στους πάγους, ο αδελφός του δεν θα είχε σώσει δεκάδες άλλων ανθρώπων με τα ανδραγαθήματά του στον πόλεμο, που με τη σειρά τους θα δώσουν γενιές και γενιές άλλων υπέροχων ανθρώπων στο μέλλον. Μολονότι η ταινία χαρακτηρίζεται από το συναισθηματισμό και την ηθικοπλαστική διάθεση που υιοθέτησε το Hollywood αργότερα, παρουσιάζει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα. Συχνά αναρωτιέται κανείς τί ίχνος αφήνουν οι ζωές μας σ’αυτόν τον κόσμο. Αν σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότεροι από εμάς είμαστε ‘καταδικασμένοι’ στη λήθη θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι το πέρασμά μας απ’αυτήν τη ζωή δεν έχει κανένα νόημα. Ποιός θα μάς θυμάται μετά από δυο ή τρεις γενιές; Ποιός θυμάται το όνομα ή πολύ περισσότερο την μορφή των προ-παππούδων του; Πάψαμε πια οι άνθρωποι της εποχής μας να κρεμάμε κάδρα με τις μορφές των προγόνων μας στα σπίτια μας, όπως έκαναν οι παλαιότεροι προκειμένου να κρατήσουν την μνήμη ζωντανή. Και πόσοι από εμάς θα αφήσουμε τέτοιο σημαντικό έργο πίσω μας για το οποίο να οφείλουν οι επερχόμενες γενιές να μάς θυμούνται; Σίγουρα ελάχιστοι. Η ενδιαφέρουσα όμως ιδέα της ταινίας που έρχεται να αντισταθεί στον μηδενισμό της ύπαρξης είναι ότι συνειδητά ή τις περισσότερες φορές ασυνείδητα με τις πράξεις, την σκέψη, την στάση, τις επιλογές μας επηρεάζουμε τις ζωές των ανθρώπων γύρω μας. Εάν αυτή την επιρροή τήν προβάλλει κανείς στην προοπτική του μελλοντικού χρόνου, τότε αμέσως καταλαβαίνει ότι ο αντίκτυπος της δικής μας ζωής θα μπορούσε να είναι τεράστιος για τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων που θα υπάρξουν μετά από εμάς.

Αυτά τα Χριστούγεννα, τα Χριστούγεννα της πανδημίας, του γνόφου, της θλίψης και της κατάθλιψης, της αρρώστιας και του θανάτου για όλη την υφήλιο ίσως αξίζει να δούμε τον κόσμο μέσα από την ματιά των δημιουργών αυτών των δύο ταινιών. Μέσα από την ματιά των αγγέλων ή των παιδιών…το ίδιο κάνει… Να ανακαλύψουμε ξανά όλη αυτήν την μοναδική ομορφιά που μάς περιβάλλει. Να ξαναγίνει μέσα μας ο κόσμος ‘κόσμημα’, όπως μαρτυρεί στην πρωτογενή σημασία του τ’όνομά του. Κι ακόμη ας θυμηθούμε κι ας μνημονεύσουμε για μια στιγμή όλους εκείνους τους ανθρώπους που μ’έναν λόγο ή μια πράξη τους ή και με μόνη την παρουσία τους επηρέασαν και επηρεάζουν τις ζωές μας και τις ζωές των δικών μας ανθρώπων και που το αποτύπωμά τους πιθανότατα θα μείνει αναλλοίωτο για πολλές ακόμη γενιές. Και την ίδια στιγμή ας αποκτήσουμε συνείδηση της σημασίας που μπορεί να έχει κι η δική μας η βιοτή για την ίδια την ανθρωπότητα. Γιατί τα νήματα της ζωής των ανθρώπων συνδέονται μεταξύ τους με έναν ‘μυστικό’ τρόπο. Τίποτε τελικά δεν είναι ασήμαντο, τίποτε δεν είναι εφήμερο, τίποτε δεν είναι μικρό, αλλά αντίθετα εν δυνάμει αιώνιο. Κι έτσι η ζωή μας παύει να είναι σκιᾶς ὄναρ, αλλά δώρο πολύτιμο, κι ας τήν χαρούμε, κι ας τήν ζήσουμε…

Η εμβληματική αυτή φωτογραφία είναι πιο γνωστή ως ο ‘Άγγελος της Δρέσδης’ και απεικονίζει ένα από τα αγάλματα στην πρόσοψη του δημαρχείου της πόλης (Rathaustrum) να παρατηρεί από ψηλά μια θάλασσα ερειπίων, όπως κατέληξε να είναι η Δρέσδη μετά τους ισοπεδωτικούς βομβαρδισμούς από τους Άγγλους και Αμερικανούς συμμάχους τον Φεβρουάριο του 1945. Το άγαλμα είναι στην πραγματικότητα απεικόνιση της ‘Καλοσύνης’ (Die Gute) παρά ένας άγγελος και σκιαγραφεί με τον πιο εύγλωττο τρόπο την φρικτή αντίθεση ανάμεσα στις δυο όψεις της ανθρώπινης φύσης. ‘Πολλὰ τὰ δεινὰ κοὑδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει’.

Ακούστε παρακάτω τα Κάλαντα των Χριστουγέννων από τον Πόντο, ίσως τα ωραιότερα της ελληνικής παράδοσης. Καλά Χριστούγεννα σε όλους!