‘-Μια φορά, είπε, ήταν ένας ασκητής που χρόνια και χρόνια μάχουνταν να δει το Θεό και δεν μπορούσε· ένα πράγμα ορθώνουνταν μπροστά του και τόν εμπόδιζε· έκλαιγε, φώναζε ο δύστυχος, παρακαλούσε, τίποτα! Τί ’ταν αυτό που τόν εμπόδιζε να δει το Θεό; δεν μπορούσε να καταλάβει. Ένα πρωί πετάχτηκε από τον ύπνο χαρούμενος· βρήκε! Ήταν ένα μικρό ξομπλιαστό σταμνάκι που ’χε κρατήσει απ’όλο του το βιος και τό αγαπούσε πολύ· το άρπαξε, του ’δωκε μια, το ’καμε χίλια κομμάτια· και τότε σήκωσε τα μάτια κι είδε, για πρώτη φορά, το Θεό’.
Νίκος Καζαντζάκης, ‘Ο φτωχούλης του Θεού’
Ας μου επιτραπεί μια πιο προσωπική κατάθεση. Διάβασα πρόσφατα το κείμενο του Jeremy Clarkson, του διάσημου πρώην οικοδεσπότη του πολύ επιτυχημένου Top Gear, στους Times του Λονδίνου. Καθώς ‘κλείνει’ τα 62 του χρόνια αποφάσισε να γράψει για το γήρας και τον φόβο του θανάτου (https://www.thetimes.co.uk/article/jeremy-clarkson-on-growing-old-and-his-fear-of-death-qffqcl89z). Όλο το κείμενο αποπνέει μια βαθειά απελπισία, μια έλλειψη ελπίδας και διάθεσης για ζωή, μια βεβαιότητα ότι από εδώ κι εμπρός τα πράγματα μόνο χειρότερα μπορούν να γίνουν για εκείνον, μια παραίτηση. Βλέπει το κορμί του να αδυνατεί πλέον να κάνει όσα έκανε στο παρελθόν, οι παλιοί του φίλοι έχουν αρχίσει ένας ένας να αποδημούν και δεν υπάρχει χώρος για νέα άδολη φιλία στα γεράματα, νιώθει αποξενωμένος από την νέα γενιά, ζηλεύει τους συνομίληκους ή μεγαλύτερους του που δείχνουν νεότεροι και υγιέστεροι, δεν βρίσκει κανένα νόημα ή χαρά πια στην ζωή του, τρέμει στην προοπτική ενός ‘επαίσχυντου’ θανάτου. Ένας άνθρωπος που έχει ζήσει μια ζωή τόσο ‘γεμάτη’ όπως αυτός πώς είναι δυνατόν τώρα να είναι τόσο ‘άδειος’; ‘Το γήρας δεν είναι μάχη· είναι μακέλεμα’ έλεγε εύστοχα ο Philip Roth. Υπάρχει όμως ελπίδα;
Πλησιάζοντας ολοταχώς τα 50, σκέφτομαι πώς θα ήθελα να γίνω όταν μεγαλώσω…τί θα ήθελα να κάνω όταν φθάσω, εάν φθάσω, στην ηλικία του Clarkson. Ποιόν δρόμο χρειάζεται να πάρω για να μην καταλήξω στην απελπισία, αλλά αντίθετα σε μια ζωή πλήρη; Ο παρακάτω δρόμος μού φαίνεται ο πιο γοητευτικός. Δεν προσποιούμαι ότι έχω φτάσει εκεί, ούτε θα τολμούσα ποτέ να τόν συστήσω σε κανέναν άλλον. Απλώς, το πρωί όταν ξυπνάω μια εσωτερική φωνή ψιθυρίζει όσα ακολουθούν κι εγώ τής απαντώ…
- Να εγκαταλείψεις την εξειδίκευση. Η εμμονή σε κάτι μικρό, στην ελάχιστη λεπτομέρεια, σ’ένα μηδαμινό τμήμα του όλου, απομακρύνει από το ό λ ο ν· την ολότητα, την ολοκλήρωση, την δυνατότητα θέασης της πλατύτερης εικόνας της πραγματικότητας. Και συνδαυλίζει τον εγωισμό, αφού δεν μάς επιτρέπει να δούμε πόσο μικροί είμαστε στην μεγάλη, συμπαντική κλίμακα. Πρέπει επιτέλους ο κύκλος να ‘κλείσει’…
- Να έχεις απλότητα βίου και σκέψης· ελάχιστη κατανάλωση, ελάχιστη περιουσία. Όλα τα υπόλοιπα είναι βαρίδια περιττά… ναι, έτσι πρέπει να είναι· ένα καινούριο σπίτι, πολυτελές εικάζω, σαν αυτό που χτίζει ο Clarkson και για το οποίο γκρινιάζει επειδή καθυστερεί να ολοκληρωθεί η κατασκευή του, μόνο την μοναξιά μας μπορεί να στεγάσει και καμμιά αληθινή ευτυχία…Αλλά και απλότητα στην σκέψη, στον λόγο, στους τρόπους. Καμμιά επιτήδευση. Κι ας πάψουν οι φλογερές συζητήσεις και τα σχοινοτενή και στρεψόδικα επιχειρήματα…μα, είμαι τόσο έξυπνος που μπορώ να επιχειρηματολογήσω λογικά για τα πάντα… και έτσι χάνεις την αλήθεια που βρίσκεται γυμνή, άπεφθη, ακραιφνής μπροστά στα μάτια σου…
- Μάζευε εμπειρίες που πηγάζουν από την επαφή και την σχέση με άλλους ανθρώπους· όχι από τοπία, ταξίδια ή περιπετειώδη εγχειρήματα…από τα οποία η ζωή του Clarkson βρίθει…δεν υπάρχει μεγαλύτερη ‘έξαψη’, μεγαλύτερη έκλυση ‘αδρεναλίνης’ από την ειλικρινή επαφή με τον άλλον. Από το άγγιγμα δυο ψυχών. Τίμα τους φίλους σου και να είσαι ανοιχτός σε νέες, αληθινές φιλίες σε κάθε ηλικία. Δώσε αφειδώς αλλά και απόλαυσε την στοργή από την σύντροφο σου· την στοργή στην οποία μυστικά μετασχηματίζεται με τα χρόνια η ερωτική επιθυμία.
- Ζήσε μέσα στην φύση, όχι κοντά στην φύση. Βρες τον χρόνο να παρατηρήσεις την φύση. Μόνο να μάθεις έχεις από αυτήν…ναι, έχεις δίκιο· καθόμαστε με τις ώρες και ‘χαζεύουμε’ το μεγάλο δασύσκιο δέντρο στην άκρη του κήπου μας· πως ρίχνει το φύλλωμά του κάθε φθινόπωρο και πως βρίσκει την δύναμη να τό αναγεννήσει κάθε άνοιξη. Τί θαυμάσιος ζωντανός οργανισμός! …και να δεις πόσα έχεις να μάθεις από τα πετεινά του ουρανού…
- Κάνε κάποια χειρωνακτική εργασία. Το κορμί μας είναι κατασκευασμένο να κινείται, να καταπονείται, να παιδεύεται. Τί αφύσικο πράγμα είναι ένα κορμί στατικό, νωθρό, μαλθακό, να στέκεται μπροστά σε μια οθόνη και να πληκτρολογεί… όπως κάνω εγώ τώρα…όταν σταματήσει το γράψιμο, θα αρχίσει η ζωή…
- Πρόσφερε τον εαυτό σου στους άλλους όσο περισσότερο μπορείς· μέχρι που να μην έχει μείνει τίποτε άλλο πια για σένα. Ο ‘ελεύθερος’ χρόνος δεν είναι πραγματικά ‘ελέυθερος’ όταν ξοδεύεται μόνο για εμάς. Ο μόνος πραγματικά ‘αδούλωτος’ χρόνος είναι αυτός που σκορπίζεται στους άλλους…έτσι είναι· διαβάζοντας την συνέντευξη του Clarkson, μού ήρθε στο μυαλό μια άλλη, αυτή του Gino Strada, όταν ήταν περίπου στην ίδια ηλικία με τον Clarkson (https://www.theguardian.com/global-development/2013/jul/14/gino-strada-emergency-giles-duley). Πόση ελπίδα κι όρεξη για ζωή ξεχύνεται ορμητικά μέσα από τα λόγια αυτού του ανθρώπου! Δεν είμαστε γεννημένοι όλοι να γίνουμε Strada· όχι, ας μην έχουμε αυταπάτες!… ναι, αλλά και κάτι μικρότερο μπορεί να χαρίσει εξίσου μεγάλη ευτυχία.
- Κάνε προσευχή. Είναι χρόνος ενδοσκόπησης κι επικοινωνίας με το Θεό, αλλά και άσκηση εναντίον του εγωισμού. Αναγνωρίζεις την αδυναμία σου, αποδέχεσαι ότι δεν μπορείς να ελέγξεις τα πάντα και ζητάς στήριγμα.
- Μην ‘καταναλώνεις’ τέχνη. Τα έργα του πολιτισμού μπορούν να χαρίσουν στον άνθρωπο ειλικρινή χαρά. Όταν όμως ‘καταναλώνονται’ χωρίς μέτρο, χάνουμε αυτήν την στιγμή της έκπληξης, του καινούριου, της αποκάλυψης που μπορεί να οδηγήσει στην έκσταση. Κι όσο μεγαλώνουμε αυτές οι στιγμές της έκπληξης γίνονται πιο ακριβές, γιατί γίνονται ολοένα και πιο σπάνιες…δεν θέλω να έχω πρόσβαση σε όλη την τέχνη του κόσμου με το πάτημα ενός κουμπιού. Θέλω να ανακαλύψω τα έργα της αργά, ένα-ένα, όσα προλάβω και να τούς αφιερώσω τον χρόνο και την προσοχή που τούς αξίζει. Κι όσα δεν προλάβω δεν πειράζει…δεν είναι αγώνας δρόμου αυτός…
- Μείνε κοντά στα παιδιά σου. Μην προσπαθείς να τα πλάσεις όπως είσαι εσύ, αποδέξου την μοναδικότητα τους, μην τα κριτικάρεις, μόνο να τά συνδράμεις στον αγώνα τους να φτιάξουν την δική τους ζωή. Και να θυμάσαι ότι δεν έχεις μόνο εσύ να τούς διδάξεις, έχουν κι αυτά πολλά να σού μάθουν. Μείνε διακριτικά εκεί γύρω, ώστε να ξέρουν πού να σε βρουν όταν θα σε χρειαστούν. Παραστάτης και αντιλήπτορας…
- Να επαινείς όσο γίνεται περισσότερο και να ασκείς κριτική μόνο όταν αυτό είναι απολύτως αναγκαίο…δεν έχω συναντήσει στην ζωή μου τίποτε περισσότερο ικανό να μετασχηματίσει τον κόσμο από έναν καλό λόγο, ένα χαμόγελο, μια γενναιόδωρη χειρονομία.
Τί άλλο να πω; Δεν χρειάζονται άλλα λόγια. Το μόνο που πραγματικά ελπίζω είναι η φωνή μέσα μου να έχει δίκιο…
Καλή Ανάσταση
Η φωτογραφία είναι της Julie Adnan και δημοσιεύτηκε στο National Geographic το 2010. Απεικονίζει ένα νεαρό αγόρι να παίζει βιολί στο κατεστραμμένο από τον αιματηρό πόλεμο ωδείο της πόλης Sulaimaniya, 160 μίλια βορειοδυτικά της Βαγδάτης. Η φωτογραφία αυτή αποτυπώνει τόσο εύγλωττα το πώς η ελπίδα μάχεται να κρατηθεί ζωντανή μέσα στις στάχτες του πολέμου…
The Web Sphinx 
[…] Ο φίλος μου λοιπόν ξέρει τι λέει και τι γράφει. Έχει βασανίσει το νου του, τα έχει φέρει από ‘δω, από ‘κει – έχει ψάξει τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς, έχει δείξει κατανόηση ακόμη και για όσα δεν αποδέχεται και δε θα έπραττε ποτέ ο ίδιος. Το απόσταγμα της σκέψης του (μέχρις εδώ) αποτυπώθηκε στο Δεκάλογο που δημοσίευσε (Ενας γοητευτικός δρόμος). […]
Μου αρέσει!Μου αρέσει!