Ένας (απο)γοητευτικός δρόμος

Ο φίλος μου είχε από μικρός το χάρισμα να καλλιεργεί τη σκέψη του παράλληλα με το γραπτό του λόγο. Μη σας φαίνεται παράξενο… γραπτός λόγος και σκέψη πάνε μαζί. Δεν υπάρχει αυτό που λέμε συχνά “το ξέρω, αλλά δεν μπορώ να το εκφράσω”. Αν δεν μπορείς να το εκφράσεις προφορικά ή γραπτά, μάλλον δεν το ξέρεις – είναι ένα νεφέλωμα, ένα αραιό νέφος που κρύβει την Ιδέα και δεν την αφήνει να φανερωθεί, ώστε να διατυπωθεί ως τέτοια.

Ο φίλος μου λοιπόν ξέρει τι λέει και τι γράφει. Έχει βασανίσει το νου του, τα έχει φέρει από ‘δω, από ‘κει – έχει ψάξει τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς, έχει δείξει κατανόηση ακόμη και για όσα δεν αποδέχεται και δε θα έπραττε ποτέ ο ίδιος. Το απόσταγμα της σκέψης του (μέχρις εδώ) αποτυπώθηκε στο Δεκάλογο που δημοσίευσε (Ενας γοητευτικός δρόμος).

Θα προσπαθήσω παρακάτω να δώσω τη δική μου εκδοχή, ως αντί-λογο στο δικό του Δεκάλογο.

Έτσι ξεκινά ο Δάντης το Canto I , Inferno, La Divina Comedia. Από εκεί θα ξεκινήσω και ‘γω:

1. Αβεβαιότητα. Ζούμε μέσα στην αβεβαιότητα, όσο κι αν θέλουμε να χτίζουμε γύρω μας τείχη βεβαιότητας, τα οποία τελικά ακόμη κι αν καταφέρουμε να τα ορθώσουμε, μάλλον μας εγκλωβίζουν παρά μας προστατεύουν. Μόνη βεβαιότητα η αβεβαιότητα του βίου. Δεχθείτε το.
2. Αίσθηση του παρόντος Χρόνου. Όσοι βασανίζονται από το παρελθόν (το οποίο δεν αλλάζει), καταλήγουν σε κατάθλιψη. Όσοι αγωνιούν για το μέλλον (το οποίο δεν υφίσταται ως έννοια), καταλήγουν σε αγχώδεις διαταραχές και νευρώσεις. Σας θυμίζουν κάτι αυτές οι δυο καταστάσεις ; Είναι τα συχνότερα ψυχιατρικά προβλήματα του καιρού μας. Η λύση είναι απλή, αλλά πολύ απαιτητική. Επικεντρωθείτε στο παρόν. Είναι το μόνο που έχουμε, είναι το μόνο που υπάρχει. Χαρείτε την μέρα, την ώρα, το λεπτό! Να είστε εδώ και τώρα, όχι αλλού και κάποτε. Ζήστε όχι σαν να μην υπάρχει αύριο, ζήστε σαν μην υπάρχει άλλο σήμερα – διότι δεν υπάρχει!
3. Οι ώμοι των Γιγάντων. Πατήστε πάνω στους Γίγαντες της Σκέψης και αισθανθείτε ψηλότεροι, δείτε μακρύτερα. Μάθετε από τα λάθη και τα σωστά των προηγουμένων. Η ενασχόληση με τη Φιλοσοφία μόνο καλά μπορεί να φέρει. Δείτε το σαν φάρμακο, 15-20’ τη μέρα μελέτη Φιλοσοφίας. Προτείνω να ξεκινήσετε με τους Στωικούς.²
4. Η Τροφή ως φάρμακο. Ο Ιπποκράτης δίδασκε τους μαθητές του ότι “αν δεν αντιμετωπίζουν την τροφή τους σαν φάρμακο, θα έχουν τα φάρμακα σαν τροφή τους”. Το φάρμακο έχει δυο χαρακτηριστικά : τη δοσολογία και τη συχνότητα/διάρκεια χορήγησης. Αν αλλάξει κάτι από τα δύο, εύκολα το φάρμακο γίνεται φαρμάκι. Το ίδιο ισχύει με την τροφή. Δεν μπορώ τις δίαιτες, δεν μπορώ να στερούμαι πράγματα. Αν μου αρέσει κάτι, θα το φάω. Η ποσότητα και η συχνότητα κάνουν όλη τη διαφορά. Συνηθίστε να τρώτε λίγο. Είναι τόσο απλό. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για το γέννημα της αμπέλου.
5. Κίνηση. Φτιαχτήκαμε για να κινούμαστε, όχι να είμαστε όλη μέρα καθιστοί μπροστά από έναν υπολογιστή. Όσο μεγαλώνει κανείς, γίνεται ολοένα και πιο αναγκαίο. Κάποιοι είναι από τη φύση τους πιο αθλητικοί από άλλους. Θα πρότεινα το περπάτημα για αρχή. Μετά, ήπιο τρέξιμο ή κολύμπι ή ποδήλατο. Αν σας αρέσει, συνεχίστε. Υπάρχουν 80/χρονοι που τρέχουν Μαραθώνιο – γίνεται. Χρειάζονται και κάποια βάρη, για αναπλήρωση της μυϊκής μάζας που χάνεται με την πάροδο του χρόνου. Κι αυτό γίνεται.
6. Προγραμματισμός. Αν θέλετε να προσέχετε τι τρώτε και πίνετε, αν θέλετε να βρίσκετε χρόνο μέσα στη μέρα για άσκηση και φιλοσοφική μελέτη, τότε είναι απαραίτητο να έχετε έναν ημερήσιο ή/και εβδομαδιαίο προγραμματισμό. Βάλτε το στη ζωή σας. Το απόγευμα της Κυριακής (ή όποτε εσείς νομίζετε) αφιερώστε μισή ώρα για να φτιάξετε το πλάνο της εβδομάδας. Πότε θα πάτε για άσκηση, ποιες μέρες θα μαγειρέψετε, ποιες θα φάτε έξω, κι ό,τι άλλο εσείς θέλετε να οργανώσετε. Σημείωση: ευελιξία – το πρόγραμμα είναι για τον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος για το πρόγραμμα.
7. Φίλοι. Τυχεροί όσοι έχουν έστω και έναν άνθρωπο στη ζωή τους, που μπορούν να θεωρούν φίλο. Άλλο φίλος, άλλο οικείος, άλλο οικογενειακό/κοινωνικό περιβάλλον, άλλο απλός γνωστός. Δε θα επιχειρήσω ορισμό της φιλίας εδώ. Το έχουν προσπαθήσει άλλοι, σπουδαιότεροι εμού. Θα αρκεστώ να σημειώσω μόνον ένα χαρακτηριστικό του αληθινού φίλου: έλλειψη υστεροβουλίας. Δυναμώστε τις φιλίες σας. Αφιερώστε χρόνο στους φίλους σας. Θα ανταμειφθείτε πολλαπλώς.
8. Έρωτας. Ο έρωτας μετά τους φίλους ; Ναι, θα έλεγα. Πρώτα έρχονται οι φίλοι, μετά ο έρωτας. Οι αληθινοί φίλοι μένουν για πάντα, πολλοί αληθινοί έρωτας χάνονται στα σκοτάδια του παρελθόντος (που επειδή δεν αλλάζει, μόνο κατάθλιψη κουβαλά μαζί του αν έχει αλγεινές στιγμές). Έρωτας σαν φωτιά που καίει τα πάντα γύρω από το ζευγάρι και στο τέλος και το ίδιο το ζευγάρι; Έρωτας σαν μαγικό φίλτρο που σε αλλάζει είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο ; Έρωτας δημιουργικός που εμπνέει ; Έρωτας συνετός που αλληλοσυμπληρώνει ; Όλα ; Τίποτα ; Διαλέγετε και παίρνετε. Απ’ όλα έχει ο μπαξές. Υπενθυμίζω ότι πολλές φορές τα πιο όμορφα στην όψη φρούτα, δεν έχουν ανάλογη γεύση.
9. Τέχνη. Λογοτεχνία, Μουσική, Θέατρο, Ποίηση, Εικαστικά, Γλυπτικά. Η Τέχνη ξεπερνά τον κόσμο, καθώς προσποιείται ότι τον μιμείται. Παρουσιάζει κρυπτόμενη. Είναι σαν τα Δελφικά Παραγγέλματα – σε δυο λέξεις, κρυμμένη σοφία αιώνων. Η Τέχνη είναι για την Ψυχή, ό,τι η Φιλοσοφία για τον Νου και η Τροφή για το Σώμα. Απαραίτητη.
10. Μοναξιά. Ζούμε σε πλαίσια οικογένειας, κοινότητας, πόλης, χώρας, επαγγελματικής συντεχνίας, εθνικής/φυλετικής οντότητας, θρησκείας. Ομάδες, δίκτυα εντός των οποίων κινούμαστε. Πρωταρχικά όμως είμαστε μονάδες, άτομα. Κι αν ως τέτοια δεν είμαστε επαρκείς να υπάρξουμε αφ’ εαυτών, πώς θα μπορέσουμε να συν-υπάρξουμε με άλλους, να συν-εισφέρουμε σε μια κοινή προσπάθεια ; Ασκηθείτε στη μοναξιά – σωματική και πνευματική. Βρείτε χρόνο μέσα στη μέρα να μείνετε μόνοι με τον εαυτό σας και κάνετε απολογισμό. Ο Πυθαγόρας στα Χρυσά Έπη αναφέρει τις τρεις ερωτήσεις που μας προτείνει να κάνουμε στον εαυτό μας πριν κοιμηθούμε το βράδυ.

10+1 (Bonus). Θεός. Μάλλον δεν υπάρχει. Αλλά κι αν υπάρχει, μάλλον δε νοιάζεται. Αλλά ακόμη κι αν νοιάζεται, μάλλον συγχωρεί τους πάντες, νηστεύσαντες και μη. Μη σκανδαλίζεστε πιστοί… ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τα λέει στον μνημειώδη από κάθε άποψη Κατηχητικό Λόγο που διαβάζεται στην Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία, αργά τη νύχτα του Μ. Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα, όταν οι περισσότεροι πιστοί χωνεύουν τη μαγειρίτσα ή εκστασιάζονται στα μπουζουκομάγαζα.

Σημειώσεις

1. Dante Alighieri, The Divine Comedy, Translated by Allen Mandelbaum, Everyman’s Library, 1995
2. Μάρκου Αυρηλίου, Τα εις εαυτόν, Θύραθεν, 2009